• Data: 2024-12-21 • Autor: Tomasz Krupiński
Moje pytanie dotyczy spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu na prawach wspólności ustawowej. Zmarła moja małżonka, która była członkiem spółdzielni (ja nie jestem). Mimo wspólnego zamieszkiwania przez ponad pięćdziesiąt lat spółdzielnia żąda ode mnie przeprowadzenia poświadczenia dziedziczenia po uprzednim przeprowadzonym postępowaniu spadkowym. Pragnę nadmienić, że mam dorosłą córkę, która ze mną nie mieszka. Co powinienem zrobić w tej sytuacji?
Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego jest niezbywalne, nie przechodzi na spadkobierców i nie podlega egzekucji. W takiej sytuacji dziedziczeniu podlega jedynie wartość wkładu mieszkaniowego związanego z tymże lokalem. W judykaturze utrwalone jest stanowisko, że w sytuacji, gdy pozostały przy życiu małżonek uzyskał, jako prawo wyłącznie jemu przysługujące, wspólne dotychczas spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, dziedziczeniu – zgodnie z zasadą związania tego prawa z prawem do wkładu mieszkaniowego – podlega jedynie wierzytelność z tytułu wkładu. Spadkobiercom zmarłego małżonka przysługuje roszczenie o zapłatę określonej sumy tytułem spłaty za wkład wyłącznie względem małżonka, któremu przypadło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego.
Reasumując, dziedziczeniu podlega jedynie wierzytelność z tytułu wkładu, a nie sam wkład (vide wyrok SN z dnia 13 maja 2009 r., sygn. akt IV CSK 19/09). Należy mieć też na uwadze, iż art. 922 § 1 K.c. określając spadek, wskazuje, że obejmuje on prawa i obowiązki spadkodawcy mające charakter cywilnoprawny, a więc można do niego zaliczyć również wierzytelność z tytułu wkładu mieszkaniowego. Innymi słowy, wkład mieszkaniowy nie może być przedmiotem podziału. Wkład ten jest bowiem prawem majątkowym ściśle związanym ze spółdzielczym prawem do lokalu. Dopóki to ostatnie prawo istnieje i przysługuje jednemu z pierwotnie współuprawnionych, dopóty wkład nie ma samodzielnego bytu (por. uchwałę pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1974 r., sygn. akt III CZP 1/74).
Skoro bowiem z chwilą śmierci małżonka przysługujące obojgu małżonkom spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nie wygasło, lecz przypadło drugiemu małżonkowi, wkład mieszkaniowy nie może być przedmiotem podziału, ponieważ nie jest on wypłacany jak w sytuacji wygaśnięcia prawa do lokalu. Pozostaje niesamodzielnym prawem majątkowym ściśle związanym ze spółdzielczym prawem do lokalu. Przyjęcie zasady związania spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego z prawem do wkładu mieszkaniowego nie może jednak prowadzić do niesłusznego wzbogacenia małżonka pozostałego przy życiu kosztem spadkobierców zmarłego małżonka. Z tego też względu ustawodawca wprowadził rozwiązanie mające na celu ochronę tych spadkobierców, którym przysługuje roszczenie o zapłatę określonej sumy tytułem spłaty za wkład względem małżonka, któremu przypadło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego.
Przejęcie pełnego prawa lokatorskiego ma nie naruszać uprawnień spadkobierców zmarłego małżonka do dziedziczenia po nim wkładu mieszkaniowego (art. 14 ust. 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, poprzednio art. 220 zd. 3 Prawa spółdzielczego z 1982). Spadkobiercy mogą zatem dochodzić roszczenia o wypłatę (zwrot) odpowiedniej części wkładu mieszkaniowego, a podstawą takiego żądania jest fakt, że w związku z przejęciem pełni prawa lokatorskiego przez drugiego małżonka spadkobiercy zostają pozbawieni możliwości nabycia prawa do lokalu i korzystania z niego, choć nabywają prawo do wkładu mieszkaniowego.
Spółdzielnia zasadnie domaga się przeprowadzenia sprawy spadkowej lub przedstawienia poświadczonego aktu dziedziczenia.
Śmierć małżonka
Pan Jan i pani Maria wspólnie korzystali ze spółdzielczego lokatorskiego prawa do mieszkania. Po śmierci pana Jana prawo do lokalu przeszło na panią Marię. Wartość wkładu mieszkaniowego, który oboje wnieśli do spółdzielni, stała się przedmiotem dziedziczenia. Pani Maria jest teraz jedyną właścicielką lokalu. Jednakże pan Jan miał dwóch braci, którzy mogą domagać się spłaty z tytułu wkładu.
Odszkodowanie po przejęciu lokalu
Pani Ania i pan Tomek byli małżeństwem, które wniosło wkład do spółdzielni na lokal mieszkalny. Po śmierci pana Tomka pani Ania przejęła spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu. Mieli dwoje dzieci, które teraz mogą domagać się części wkładu. Choć pani Ania jest jedyną właścicielką lokalu, dzieci mają prawo do roszczenia wobec niej, aby uzyskać zwrot części wkładu mieszkaniowego, którego nie mogą odzyskać w inny sposób.
Rozwiązanie konfliktu spadkowego
Pan Krzysztof i pani Ewa byli współwłaścicielami lokalu w spółdzielni. Po śmierci pani Ewy prawo do lokalu przeszło na pana Krzysztofa. Ich syn, który był jedynym spadkobiercą, chciał przejąć prawo do mieszkania. Jednak zgodnie z przepisami to pan Krzysztof miał prawo do lokalu, a syn mógł jedynie dochodzić swoich praw do wkładu mieszkaniowego.
Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego jest niezbywalne, nie przechodzi na spadkobierców i nie podlega egzekucji. W przypadku śmierci jednego z małżonków prawo to zostaje w całości przekazane drugiemu małżonkowi, a dziedziczeniu podlega jedynie wartość wkładu mieszkaniowego. Spadkobiercy zmarłego małżonka mogą dochodzić roszczenia o zwrot części wkładu w sytuacji, gdy prawo do lokalu przypadło tylko jednemu z nich. Artykuł podkreśla, że wkład mieszkaniowy jest prawem majątkowym ściśle związanym z prawem do lokalu i nie może być przedmiotem podziału.
Zarządzanie sprawami prawnymi związanymi z lokalami mieszkalnymi i prawem spółdzielczym może być skomplikowane, zwłaszcza w kontekście dziedziczenia. Jeśli chcesz lepiej zrozumieć swoje prawa i obowiązki związane ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu lub potrzebujesz pomocy w dochodzeniu roszczeń dotyczących wkładów mieszkaniowych, skorzystaj z naszych porad prawnych online. Nasi doświadczeni prawnicy są tutaj, aby Ci pomóc w każdej sytuacji. Skontaktuj się z nami już dziś i zyskaj pewność w sprawach, które są dla Ciebie ważne!
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2009 r., sygn. akt IV CSK 19/09
3. Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1974 r., sygn. akt III CZP 1/74
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Tomasz Krupiński
Radca prawny z kilkunastoletnim doświadczeniem, magister prawa, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Specjalizuje się w prawie nieruchomości i prawie lokalowym (wykup mieszkań, najem, eksmisje, zasiedzenia itp.) oraz w prawie rodzinnym (rozwody, alimenty, podział majątku itp.). Doradza też wspólnotom mieszkaniowym i zarządcom nieruchomości (sam również ma uprawnienia zarządcy). Prowadzi własną kancelarię i reprezentuje naszych klientów w sądach.
Zapytaj prawnika
