• Data: 2024-10-22 • Autor: Tomasz Krupiński
Mama posiadała spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, była członkiem spółdzielni. Od urodzenia w tym mieszkaniu z nią mieszkałam, po ślubie zamieszkał też mój mąż. Mama zmarła przed 2 miesiącami. Chcielibyśmy nadal w tym mieszkaniu mieszkać i zostać członkiem spółdzielni. Jak się o to ubiegać? Powinnam dodać, że mam jeszcze brata i są dzieci mojej zmarłej siostry. Jak załatwić w spółdzielni mieszkaniowej prawo do tego mieszkania?
W przedstawionej sprawie podstawę prawną stanowią przepisy ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 13 ust. 2:
„2. W przypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w następstwie śmierci uprawnionego lub w przypadkach, o których mowa w art. 11, roszczenia o zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przysługują jego osobom bliskim.”
Prawo osoby bliskiej z art. 15 ust. 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych wyprzedza dziedziczenie jako szczególna reguła nabycia prawa majątkowego. Spadkobierca ma roszczenie do spółdzielni z tytułu dziedziczenia prawa do wkładu mieszkaniowego, którego może domagać się wprost od niej, w ewentualnym postępowaniu sądowym (por. wyrok SA w Warszawie z 17.06.2015 r., I ACa 1357/14, Legalis). Obecnie przepisy art. 15 ust. 2, 21 i 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych regulują skutki: wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w następstwie śmierci uprawnionego, a więc w konsekwencji ustania członkostwa w razie śmierci uprawnionego.
Każdej osobie bliskiej przysługuje z mocy ustawy z osobna roszczenie o zawarcie ze spółdzielnią umowy o ustanowienie prawa lokatorskiego. Roszczenia te mogą powstać jednocześnie na rzecz wielu osób, zatem może dojść do kolizji w razie podjęcia działań zmierzających do wykonania roszczeń zgodnie z ich treścią. Brzmienie art. 15 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych wskazuje, że nabycie tych roszczeń jest w pewnym sensie warunkowe i nie gwarantuje skutecznej realizacji roszczenia przez spółdzielnię, dopóki nie zostaną spełnione wszystkie przesłanki i dokonane wszystkie czynności zachowawcze przewidziane w art. 15 ust. 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.
Przede wszystkim do zachowania roszczeń konieczne jest złożenie w spółdzielni w terminie roku pisemnego zapewnienia o gotowości zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego (art. 15 ust. 4 zd. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych). Jeżeli zgłosi się jedna uprawniona osoba bliska, kolizja nie występuje, więc spółdzielnia ma obowiązek zawrzeć z tą osobą umowę o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu i dokonania rozliczeń z tytułu wkładu mieszkaniowego. Jeżeli żadna osoba się nie zgłosi, następuje rozliczenie z uprawnionymi z tytułu wkładu mieszkaniowego na zasadach określonych w art. 11 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Spółdzielnia wypłaca osobie uprawnionej wartość rynkową tego lokalu, ustaloną zgodnie z przepisami art. 11 ust. 21 i 22 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.
Skoro z chwilą śmierci członka spółdzielni mieszkaniowej wygasa spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, to już od tego momentu zaczyna biec roczny termin na dopełnienie czynności zachowawczych warunkujących skuteczność roszczeń zmierzających do ustanowienia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na rzecz osób bliskich wymienionych w art. 15 ust. 2 in fine ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (por. wyrok SN z 30.10.2008 r., II CSK 237/08, Legalis).
Do zachowania roszczeń konieczne jest złożenie w terminie roku (pisemnej) deklaracji członkowskiej wraz z pisemnym zapewnieniem o gotowości do zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego (art. 15 ust. 4 zd. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w brzmieniu pierwotnym i obecnym). Od 9 września 2017 r. do zachowania roszczenia konieczne jest złożenie w terminie roku jedynie pisemnego zapewnienia o gotowości zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego (art. 15 ust. 4 zd. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych).
Osoba bliska nabywająca z innymi osobami bliskimi roszczenie o zawarcie umowy z art. 10 lub art. 9 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych uzyskuje członkostwo po upływie roku od momentu wygaśnięcia prawa lokatorskiego, jeżeli inne osoby nie złożyły w tym terminie zapewnienia o gotowości zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego (por. P. Zakrzewski, Spółdzielnie mieszkaniowe po zmianach, s. 195).
W pierwszym rzędzie konieczne jest więc uzyskanie praw do spadku po mamie i ewentualne zrzeczenie się tychże praw przez brata i spadkobierców siostry. Wszyscy Państwo jesteście uprawnieni do dziedziczenia wkładu mieszkaniowego. Jednak tylko jedna osoba może wejść w poczet członka spółdzielni. W wypadku braku zrzeknięcia się części wkładu przez pozostałych spadkobierców będzie Pani zobligowana wpłacić tę brakującą cześć. Spółdzielnia wypłaci bratu i zstępnym siostry przypadającą na nich część wkładu.
Reasumując, należy podjąć następujące czynności:
Przejęcie mieszkania po śmierci matki
Pani Anna od urodzenia mieszkała z mamą w spółdzielczym lokatorskim mieszkaniu. Po jej śmierci złożyła w spółdzielni deklarację o gotowości do przejęcia prawa lokatorskiego. Ponieważ była osobą bliską, spółdzielnia zawarła z nią umowę, a brat Pani Anny zrzekł się swoich praw do wkładu mieszkaniowego.
Dziedziczenie wkładu mieszkaniowego
Pan Marek po śmierci ojca, który posiadał spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, odziedziczył wraz z siostrą wkład mieszkaniowy. Chcąc przejąć mieszkanie, Pan Marek musiał spłacić swoją siostrę, która zrzekła się prawa do członkostwa w spółdzielni.
Kolizja roszczeń do lokalu
Pani Zofia, mieszkająca z matką w spółdzielczym lokatorskim mieszkaniu, po jej śmierci ubiegała się o prawo do mieszkania. Jednak jej brat, który nie mieszkał w tym lokalu, również zgłosił swoje roszczenie do spółdzielni. Sprawa zakończyła się w sądzie, który zdecydował, że Pani Zofia ma prawo do przejęcia mieszkania, a brat otrzymał rekompensatę za wkład mieszkaniowy.
Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego wygasa z chwilą śmierci uprawnionego, jednak osoby bliskie mają prawo ubiegać się o jego przejęcie, o ile spełnią określone wymogi formalne. Należy złożyć odpowiednią deklarację w spółdzielni w ciągu roku od śmierci członka oraz uregulować kwestie dziedziczenia wkładu mieszkaniowego. W przypadku braku zgody między spadkobiercami, sprawa może wymagać sądowego rozstrzygnięcia.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w sporządzaniu pism, zapewniając szybką i rzetelną obsługę w sprawach spółdzielczych oraz dziedziczenia wkładów mieszkaniowych. Skontaktuj się z nami, aby otrzymać indywidualne wsparcie dopasowane do Twojej sytuacji. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych - Dz.U. 2001 nr 4 poz. 27
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Tomasz Krupiński
Radca prawny z kilkunastoletnim doświadczeniem, magister prawa, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Specjalizuje się w prawie nieruchomości i prawie lokalowym (wykup mieszkań, najem, eksmisje, zasiedzenia itp.) oraz w prawie rodzinnym (rozwody, alimenty, podział majątku itp.). Doradza też wspólnotom mieszkaniowym i zarządcom nieruchomości (sam również ma uprawnienia zarządcy). Prowadzi własną kancelarię i reprezentuje naszych klientów w sądach.
Zapytaj prawnika
